«
Πώς θα μάθω στο παιδί μου να μελετά τα
μαθήματά του με αποδοτικό τρόπο;
Με
τι πρόγραμμα και με ποια σειρά θα πρέπει να μελετά τα μαθήματα της επόμενης
μέρας;
Πώς να διαβάσει την ιστορία;
Πώς θα μειωθεί η χρονική διάρκεια της
καθημερινής μελέτης, ώστε να δημιουργείται ελεύθερος χρόνος τόσο για το παιδί
όσο και για μένα;». Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που θέτουν συχνά
οι γονείς στους εκπαιδευτικούς σχετικά με το επίμαχο ζήτημα της καθημερινής
σχολικής μελέτης και προετοιμασίας για την επόμενη μέρα.
Το
δομημένο περιβάλλον
Αρχικά, είναι πολύ
σημαντικό για κάθε παιδί να έχει μία
ρουτίνα,
την οποία θα ακολουθεί ως προς την καθημερινή του μελέτη. Θα πρέπει, λοιπόν, να
οριστεί και να συμφωνηθεί μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή μέσα στην ημέρα, κατά
την οποία το παιδί να ξέρει ότι θα ασχοληθεί με τις σχολικές του υποχρεώσεις.
Αυτό μπορεί να γίνει με βάση το τι βολεύει κάθε παιδί και κάθε οικογένεια. Για
παράδειγμα, μπορεί κάποιο παιδί να ξεκινήσει τη μελέτη του αμέσως μετά το
μεσημεριανό φαγητό. Άλλα παιδιά χρειάζονται λίγη ανάπαυση μετά το φαγητό.
Επομένως, οφείλουμε να σεβαστούμε αυτήν την ανάγκη και να αφήσουμε το παιδί να
ξεκουραστεί για κάποιον ορισμένο χρόνο (π.χ. μισή ώρα ύπνος/παιχνίδι/χαλάρωση)
και, στη συνέχεια, να ορίσουμε την ώρα της μελέτης. Σε κάθε περίπτωση, είναι
σημαντικό να τηρείται μία
σταθερή ώρα
σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, καλό θα είναι να υπάρχει –όσο είναι εφικτό– ένα
σταθερό πρόσωπο αναφοράς, στο οποίο το παιδί θα ξέρει ότι μπορεί να απευθυνθεί
αν χρειαστεί βοήθεια με τις εργασίες του. Τέλος, είναι σημαντικό να υπάρχει
ένας σταθερός,
ορισμένος χώρος μελέτης Διαβάστε περισσότερα«
Πώς θα μάθω στο παιδί μου να μελετά τα
μαθήματά του με αποδοτικό τρόπο;
Με
τι πρόγραμμα και με ποια σειρά θα πρέπει να μελετά τα μαθήματα της επόμενης
μέρας;
Πώς να διαβάσει την ιστορία;
Πώς θα μειωθεί η χρονική διάρκεια της
καθημερινής μελέτης, ώστε να δημιουργείται ελεύθερος χρόνος τόσο για το παιδί
όσο και για μένα;». Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που θέτουν συχνά
οι γονείς στους εκπαιδευτικούς σχετικά με το επίμαχο ζήτημα της καθημερινής
σχολικής μελέτης και προετοιμασίας για την επόμενη μέρα.
Το
δομημένο περιβάλλον
Αρχικά, είναι πολύ
σημαντικό για κάθε παιδί να έχει μία
ρουτίνα,
την οποία θα ακολουθεί ως προς την καθημερινή του μελέτη. Θα πρέπει, λοιπόν, να
οριστεί και να συμφωνηθεί μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή μέσα στην ημέρα, κατά
την οποία το παιδί να ξέρει ότι θα ασχοληθεί με τις σχολικές του υποχρεώσεις.
Αυτό μπορεί να γίνει με βάση το τι βολεύει κάθε παιδί και κάθε οικογένεια. Για
παράδειγμα, μπορεί κάποιο παιδί να ξεκινήσει τη μελέτη του αμέσως μετά το
μεσημεριανό φαγητό. Άλλα παιδιά χρειάζονται λίγη ανάπαυση μετά το φαγητό.
Επομένως, οφείλουμε να σεβαστούμε αυτήν την ανάγκη και να αφήσουμε το παιδί να
ξεκουραστεί για κάποιον ορισμένο χρόνο (π.χ. μισή ώρα ύπνος/παιχνίδι/χαλάρωση)
και, στη συνέχεια, να ορίσουμε την ώρα της μελέτης. Σε κάθε περίπτωση, είναι
σημαντικό να τηρείται μία
σταθερή ώρα
σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, καλό θα είναι να υπάρχει –όσο είναι εφικτό– ένα
σταθερό πρόσωπο αναφοράς, στο οποίο το παιδί θα ξέρει ότι μπορεί να απευθυνθεί
αν χρειαστεί βοήθεια με τις εργασίες του. Τέλος, είναι σημαντικό να υπάρχει
ένας σταθερός,
ορισμένος χώρος μελέτης,
στον οποίο δεν θα υπάρχουν διασπαστικοί παράγοντες (π.χ. παιχνίδια ή
αντικείμενα άσχετα με τη διαδικασία), παρά μόνο όσα αντικείμενα χρειάζονται
(ωρολόγιο πρόγραμμα, βιβλία, τετράδια, ορισμένη γραφική ύλη).
Το
οπτικοποιημένο πρόγραμμα
Επειδή η
ενασχόληση με τις εργασίες της επόμενης ημέρας σίγουρα δεν είναι ευχάριστη για
τα περισσότερα παιδιά, καθώς τη θεωρούν μία βαρετή διαδικασία και συνήθως δεν
έχουν το εσωτερικό κίνητρο για να ασχοληθούν, καλό θα είναι να φροντίσουμε να
την κάνουμε πιο ευχάριστη, χρησιμοποιώντας έναν πιο παιγνιώδη τρόπο, ο οποίος θα τα ελκύει και, σταδιακά, θα τα
καταστήσει απολύτως αυτόνομα ως προς την οργάνωση της μελέτης τους. Η οπτικοποίηση του προγράμματος της
επόμενης μέρας με χρήση μικρών εικόνων που αντιστοιχούν στο εκάστοτε μάθημα,
είναι ένας τέτοιος τρόπος, ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι αποδίδει σε παιδιά μη
τυπικής αλλά και τυπικής ανάπτυξης. Μπορούμε, λοιπόν, να εκτυπώσουμε, να
κόψουμε και να πλαστικοποιήσουμε τις αντίστοιχες εικόνες των βιβλίων του κάθε
μαθήματος, αλλά και μερικών ενεργειών όπως η ανάγνωση, η αντιγραφή, αλλά και το
διάλειμμα και, χρησιμοποιώντας
βέλκρο, να εισάγουμε αυτόν τον τρόπο οργάνωσης στα παιδιά. Είναι σημαντικό, να
ξεκαθαρίσουμε στο παιδί πως δικαιούται και πρέπει να κάνει μικρά διαλείμματα
(από 30΄΄ έως 1΄) κατά τη διάρκεια της μελέτης του, τα οποία θα έχουν οριστεί
και συμφωνηθεί από πριν (π.χ. τοποθετούμε την εικόνα του διαλείμματος μετά την
εικόνα μιας εργασίας που ξέρουμε ότι το δυσκολεύει). Τα διαλείμματα αυτά θα
πρέπει να γίνονται εντός του χώρου
στον οποίο μελετά το παιδί – δεν θα πρέπει, για παράδειγμα, να επιτρέψουμε να
δει για λίγο τηλεόραση, παρά μόνο να χαλαρώσει και να εκτονώσει την ενέργειά
του.
Εφαρμογή
Το πρώτο βήμα είναι
να υπάρχει σε εμφανές σημείο εκτυπωμένο το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα
μαθημάτων του παιδιού. Σκοπός είναι να το διδάξουμε να τοποθετεί πάνω στην
επιφάνεια εργασίας του μόνον όσα μαθήματα αφορούν στην επόμενη μέρα. Στη
συνέχεια, του μαθαίνουμε να τοποθετεί στη μία πλευρά της επιφάνειας εργασίας όλα
τα βιβλία και τα τετράδια που χρειάζεται για κάθε μάθημα κατά σειρά δυσκολίας.
Θα πρέπει, λοιπόν, να αποφασίσει ποιο μάθημα/εργασία το δυσκολεύει περισσότερο
ή του είναι πιο δυσάρεστο (ή/και βαρετό!) και να… ξεκινήσει με αυτό. Αφού τοποθετήσει όλα τα απαραίτητα με αυτήν τη
σειρά, θα πρέπει να διδαχθεί να τοποθετεί και τις αντίστοιχες κάρτες στο ταμπλό
με το βέλκρο που του έχουμε φτιάξει, φροντίζοντας να τοποθετήσει και τις κάρτες
των διαλειμμάτων (έως τρία) ύστερα από τις απαιτητικές εργασίες.
Αφού το παιδί
ολοκληρώσει την πρώτη εργασία του, ξεκολλάει την κάρτα από το ταμπλό, τοποθετεί
τα βιβλία/τετράδια του μαθήματος στη σχολική
τσάντα του, ώστε αυτή να είναι έτοιμη για το επόμενο πρωί και, στη
συνέχεια, κάνει το διάλειμμά του με τον τρόπο που έχει συμφωνηθεί. Αυτή η
συμφωνία είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τηρείται, καθώς είναι πολύ εύκολο για το
παιδί να αποσυντονιστεί και να αργήσει να επιστρέψει στη μελέτη του, εάν έχει
φύγει εκτός χώρου μελέτης και ασχοληθεί με κάτι άλλο. Αφού τελειώσει το σύντομο
διάλειμμα, το παιδί ξεκολλάει και την εικόνα του διαλείμματος και προχωρά στα
επόμενα μαθήματα με τον ίδιο τρόπο, ώσπου να ολοκληρώσει τη μελέτη του.
Εάν, εκτός από την
οργάνωση της μελέτης, στόχος μας είναι και να μειώσουμε τη χρονική διάρκεια
αυτής, τότε συνδυαστικά με το οπτικοποιημένο πρόγραμμα μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε ένα χρονόμετρο.
Παρουσιάζουμε στο παιδί την «πρόκληση» να προσπαθήσει να ολοκληρώσει τη μελέτη
του εντός προκαθορισμένου χρονικού περιθωρίου, καταγράφοντας τα σκορ του. Έτσι,
θα το αντιμετωπίσει ως παιχνίδι και σύντομα θα διαπιστώσουμε ότι μειώνει
αισθητά τον χρόνο ενασχόλησης με τις σχολικές του υποχρεώσεις, ενώ θα εκπλαγεί
και το ίδιο με τον ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι που θα προκύψει!
Θετική
ενίσχυση
Για να ενισχύσουμε
το παιδί να χρησιμοποιεί το οπτικοποιημένο πρόγραμμα, να μειώνει τον χρόνο
μελέτης του, αλλά και να γίνεται –βαθμιαία– αυτόνομο, μπορούμε να ορίσουμε μία
μικρή επιβράβευση κάθε φορά που ολοκληρώνει
επιτυχώς την καθημερινή του μελέτη. Η επιβράβευση αυτή θα πρέπει να είναι άμεση και δεν θα πρέπει να αναβάλλεται
για αργότερα. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι κάποιο αγαπημένο σνακ του παιδιού
ή μία βόλτα ή, γενικώς, οτιδήποτε ευχαριστεί το παιδί. Κατά το πρώτο διάστημα
εφαρμογής του προγράμματος, η επιβράβευση θα πρέπει να είναι καθημερινή, ενώ
όταν παρέλθει κάποια χρονική περίοδος και το παιδί ολοκληρώνει τη μελέτη του
αυτόνομα, χωρίς τη δική μας παρέμβαση, η επιβράβευση μπορεί να οριστεί σε εβδομαδιαία
βάση. Για παράδειγμα, μπορεί να γίνει συμφωνία πως εάν ολοκληρωθούν επιτυχώς
όλες οι μελέτες της εβδομάδας, στο τέλος αυτής το παιδί θα κερδίσει αυτό που
έχει ζητήσει.
Η
αποδοτική μελέτη
Η οργάνωση της
μελέτης και η μείωση της χρονικής διάρκειάς της είναι, ασφαλώς, μερικά από τα
ζητούμενα, τα οποία, αν επιτευχθούν, διευκολύνουν και αλλάζουν αισθητά την
καθημερινότητα τόσο των παιδιών όσο και των γονέων. Τι γίνεται όμως ποιοτικά;
Πώς μπορεί το παιδί να μελετά –με αποδοτικό
τρόπο και χωρίς να εξαντλείται– μαθήματα όπως η Ιστορία, η οποία απαιτεί
από εκείνο να θυμάται γεγονότα, ονόματα κ.λπ.; Για να το επιτύχουμε αυτό,
υπάρχουν πολλές και διαφορετικές στρατηγικές μελέτης, τις οποίες μπορούμε να
δοκιμάσουμε με το παιδί είτε ξεχωριστά είτε και συνδυαστικά, ώστε να διαπιστώσουμε
τι του ταιριάζει και τι το βοηθά περισσότερο στο να θυμάται. Την ώρα της
Ιστορίας, λοιπόν, μπορούμε να παρέμβουμε και να εισάγουμε στο παιδί να
δοκιμάσει τα ακόλουθα:
- Υπογράμμιση
με κωδικοποιημένα χρώματα αφήνουμε
το παιδί να επιλέξει με ποιο χρώμα θέλει να υπογραμμίζει τα ονόματα, με ποιο
τις ημερομηνίες, με ποιο τα αίτια κ.ο.κ., ενώ του τονίζουμε ότι τα χρώματα που
θα επιλέξει για το καθετί, θα είναι σταθερά. Μπορεί, λοιπόν, να διαβάζει
φωναχτά το κείμενο και να υπογραμμίζει τα βασικά σημεία με τα χρώματα που έχει
προεπιλέξει. Η στρατηγική αυτή βοηθά στον οπτικό
διαχωρισμό και στην απομνημόνευση των πληροφοριών (οπτική μάθηση).
- Γραφή
πλαγιότιτλων ή ερωτήσεων δίπλα στις παραγράφους η στρατηγική αυτή μπορεί εύκολα
να συνδυαστεί με την υπογράμμιση, καθώς με τη βοήθεια των χρωματισμένων
σημείων, το παιδί μπορεί συμπληρωματικά να γράφει μία πρόταση ή μία ερώτηση
στην οποία να απαντά η παράγραφος. Έτσι, θα μπορεί εύκολα να ανατρέξει στις
πληροφορίες του κειμένου, ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στο περιθώριο της σελίδας
και «σκανάροντας» τα χρωματισμένα σημεία.
- Χρήση
εκπαιδευτικών βίντεο από το
διαδίκτυο τι καλύτερο από την οπτικοποίηση ενός ολόκληρου μαθήματος σε βίντεο
με τη χρήση κινουμένων σχεδίων και παράλληλης αφήγησης και δραματοποίησης; Η
προσέγγιση αυτή ενθουσιάζει όλα τα παιδιά των πρώτων τάξεων, στις οποίες
εισάγεται η Ιστορία (Γ’ και Δ’ Δημοτικού). Με τα εκπαιδευτικά βίντεο οι
πληροφορίες εντυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο στη μνήμη των παιδιών, ενώ
θυμούνται λεπτομέρειες που μας εκπλήσσουν!
- Ακουστική προσέγγιση πολλά παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσω της
ακουστικής μάθησης και για τον λόγο αυτόν προτιμούν να ακούνε το μάθημα σαν
παραμύθι. Μπορούμε, λοιπόν, να διαβάσουμε εμείς το μάθημα στο παιδί,
φροντίζοντας να αλλάζουμε τον ρυθμό της ανάγνωσης, αλλά και το χρώμα και τον
τόνο της φωνής μας, ώστε το παιδί να διαχωρίσει τα σημαντικά από τα λιγότερο
σημαντικά, να καταλάβει τη ροή των γεγονότων, αλλά και της καλής ή κακής τους
έκβασης.
- Παιχνίδια ρόλων η προσέγγιση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει είτε το
παιδί στον ρόλο του δασκάλου και εμάς στον ρόλο του μαθητή, είτε τη
δραματοποίηση (όπου είναι εφικτό) των γεγονότων του μαθήματος με πρωταγωνιστές
το παιδί και εμάς (κιναισθητική μάθηση). Σε κάθε περίπτωση, επειδή το παιδί
νιώθει την «ευθύνη» να κατανοήσει τις πληροφορίες που πρέπει είτε να μεταδώσει
στον «μαθητή» του, είτε να υποδυθεί, κάνει τη μάθηση παιχνίδι και προσπαθεί να
ανταπεξέλθει στην πρόκληση αυτή!
Όταν το παιδί
αντιληφθεί ποιος ή/και ποιοι από τους παραπάνω τρόπους το βοηθούν να μελετά
αποδοτικά, τότε έχουμε επιτύχει τον στόχο και εκείνο ξέρει τι πρέπει να κάνει
και πότε μπορεί να απευθυνθεί σε εμάς για βοήθεια.
Στόχος…
η αυτονομία
Όσα αναλύθηκαν
παραπάνω είναι πρακτικές και στρατηγικές που στοχεύουν, κυρίως, στο να
καταστήσουν το παιδί υπεύθυνο και αυτόνομο με την πάροδο του χρόνου και το
πέρασμα σε δυσκολότερες τάξεις και βαθμίδες. Εάν διδάξουμε πρώιμα στο παιδί μας
την οργάνωση και την υπευθυνότητα, τότε μελλοντικά θα φροντίζει να μην αμελεί
τις υποχρεώσεις του, να τις ολοκληρώνει σε εύλογο χρονικό διάστημα, ενώ,
παράλληλα, θα ενισχύεται από την εμπιστοσύνη που θα λαμβάνει τόσο από τους
γονείς, όσο και από τους εκπαιδευτικούς του.
Λαγγούση Γεωργία, Ειδική Παιδαγωγός M.ed.
– Φιλόλογος